In het verhaal zijn ook een aantal verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog terug te vinden.Een barometer is een meetinstrument waarmee de luchtdruk gemeten kan worden. De barometer werd in 1643 uitgevonden door Torricelli. Hij vulde een buis van zo'n meter lengte in zijn geheel met kwik en zette de buis. De kluizenaar van Orden. Mien aandacht wordt etrokken deur een beriggie in de krante oaver luu van een hondenclub die an't achterende van de Pieter de Hooglaan en stief tegen 't waterbronpark van Vos de kruidenier uut Uchelen. Er komt steeds meer activiteit. Vliegtuigen worden afgeschoten. Treinen en auto's worden herhaaldelijk onder vuur genomen. We kunnen voelen dat het einde nadert. Portret van Anton Heyboer. Bijbelse eindtijdprofetieen en de vervulling ervan/. Hieronder volgen links m.b.t actuele gebeurtenissen. Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van. Zijn opwinding en de meizon verhitten hem. Ondanks het warme lenteweer hangt er een regenjas over zijn arm. Geen enkele voorbijganger vermoedt dat Gab Dit is een tot zover bekende lijst van sketches van Mannen van de Radio. De eerste 26 sketches in de lijst zijn uitgebracht op cd en als zodanig genummerd; de andere zijn her en der op internet te vinden. De donkere kamer van Damokles is de tweede oorlogsroman van Willem Frederik Hermans, gepubliceerd in 1958. Aan het begin van de bezetting maakt de Amsterdamse sigarenwinkelier Henri Osewoudt kennis met de geheimzinnige. Welkom op de website van de VOABoekwinkel van Jan & Marianna. Eric van der Wal (6. Bunschoten en is Apeldoorner van geboorte. Zijn ouders hadden rond de oorlogsjaren een boekwinkel aan de Asselsestraat. Hij zette de geschreven levensloop van zijn ouders in de computer en zorgde ervoor dat de leden van de Vereniging Oud Apeldoorn niet onwetend blijven over het leven en werken van Jan en Marianna van der Wal. EEN BLIK IN HET VERLEDENDe boekwinkel van Jan & Marianna aan de Asselschestraatdoor Eric van der Wal. Enkele weken geleden, op een regenachtige dag, waren wij op zolder een beetje aan het rommelen. Wat wij zochten weet ik nu niet meer precies, maar zoals wel vaker gebeurt, vonden wij in een oude koffer een aantal foto’s en krantenknipsels van de begintijd van onze ouders. Het betrof de boekwinkel die zij in Apeldoorn in juli 1. De verschillende foto’s en advertenties geven ons een blik in het verleden, dat zo toch weer even tot leven komt. Jan van der Wal en Marianna Brugman leerden elkaar kennen in 1. Ten Have in de Kalverstraat in Amsterdam. Er groeide tussen die twee snel een liefdesband; een band die 5. Nadat Jan nog een tijdje ervaring opdeed bij boekhandel Bol in Rotterdam werd in 1. Jan & Marianna kozen Apeldoorn, een plaats die zij kenden omdat ze daar alle twee familie hadden en zij zich daar thuis voelden. Asselsestraat 9. 4Ongeveer 1. Van der Wal's Boek- en Kunsthandel. De boekwinkel stond ter hoogte van de huidige Wilhelmina Druckerstraat. Eigen winkel. In juli 1. Asselschestraat nr. Uitnodigingen werden verstuurd en de lokale krant schreef een leuk artikel over de opening. Getrouwd waren ze nog niet, dus Marianna trok in bij een tante die even verderop aan de Asselschestraat woonde. Jan betrok de woning boven de winkel. Krantenartikel opening winkel. Als wij nu, na al die jaren, terugkijken naar die paar flarden papier wordt . Dit werd geen gewone boekhandel. De promotie van kunst werd een belangrijk onderdeel van de zaak. Het idee om een kunstexpositie te houden ter gelegenheid van de opening trok dan ook de aandacht van de lokale krant – duidelijk een pientere reclamestunt. Die eerste expositie was van kunstwerken van de schilder Arnout Colnot, een lid van de Bergense School. Geen Rembrandt, maar toch een zeer verdienstelijke schilder. Felicitaties van de buren laten zien dat zij ook de buurt bij die opening betrokken. Dat de relatie met de buren goed bleef, bewijzen latere briefjes zoals het briefje van meneer Meijer (van ijzerhandel Meijer) voor de 5e verjaardag van de winkel in 1. Asselsestraat 9. 4Ongeveer 1. Van der Wal's Boek- en Kunsthandel. Een foto van het interieur. Kunst. Behalve de boek- en kunsthandel had de zaak natuurlijk ook een grote leesbibliotheek; dat was vrij gewoon in die dagen, toen de openbare bibliotheek nog niet zo toegankelijk was. De meeste mensen in die tijd hadden weinig geld voor de aanschaf van boeken, maar gelezen werd er enorm veel! Van die bibliotheek hebben wij, de kinderen, later nog veel plezier gehad. Lang nadat de winkel weg was, genoten wij nog ’s winters van de vele verhalen uit, in bruin papier gekafte, boeken. De trouwfoto, gemaakt op de stoep van het gemeentehuis in Apeldoorn. Op 1. 6 april 1. 94. Na een uitstapje van . De winkel kon niet te lang gesloten zijn. Vanaf dat moment kwam Marianna ook boven de winkel wonen. Het waren donkere dagen in die tijd, vlak voor de oorlog. In augustus 1. 93. Apeldoorn speelde een belangrijke rol als een van de centrale plaatsen op de Grebbelinie. Het is moeilijk om door de mist van die tijd nog een goed gevoel te krijgen over het Apeldoorn van die dagen. Maar wat uit de foto’s en krantenknipsels wel naar voren komt, is dat men probeerde door alle angst heen toch gewoon door te gaan. Duitse aanval. Drie weken na hun huwelijk was het dan zover: de Duitse aanval begon in de nacht van 9 op 1. Ondanks de mobilisatie moet het toch nog als een schok zijn gekomen. Na de capitulatie leek het leven snel weer normaal verder te gaan, tenminste in het begin. Jan & Marianna’s zaak ging dan ook gewoon door. Bij het doorbladeren van kranten uit die tijd bleek dat . Hun motto “Wij brengen de wereld in uw huis” (getekend door tekenaar, boekillustrator en familielid Henri Janze) verscheen bijna iedere week in de lokale krant. Er waren niet alleen advertenties voor boeken, maar ook advertenties voor ansichtkaarten, kerkboeken, toegangskaartjes voor orkesten in de Grote Kerk en zelfs een advertentie voor verduisteringsgordijnen. Hieruit bleek dat mijn vader en moeder hun idee van een boekhandel breed opvatten. Behalve de advertenties voor artikelen zien wij keer op keer advertenties voor personeel. Ze waren niet de enigen die naar goed personeel zochten; al de winkels in die tijd leken veel tijd te besteden aan het zoeken naar werkkrachten. De foto’s van de winkel zelf geven een idee van zowel orde als wanorde. De etalage was duidelijk een aandachtstrekker, zoals een berichtje in de krant uit die tijd al zegt: Van der Wal’s etalages waren . Jan & Marianna wisten de kunst van het etaleren goed te benutten. Bibliotheek. In de bibliotheek liggen naast de met boeken gevulde planken ook overal stapels boeken, kranten, papieren en andere kantoorartikelen. Het ziet er op de foto’s een beetje slordig uit. Als je het zo ziet op die foto’s kun je het bijna ruiken: de muffe geur van papier, boeken en karton; een paradijs voor de boekenwurm. In augustus 1. 94. Jan & Marianna verblijd met de geboorte van een zoon. Later, in 1. 94. 3, werd nog een dochter geboren en in 1. De familie werd na de oorlog verder uitgebreid met nog een zoon en een dochter. Terwijl de zaak goed liep, kwamen mijn ouders gedurende de eerste oorlogsjaren langzamerhand meer en meer in contact met ondergrondse zaken. Het begon, zoals bij de meeste goede Nederlanders, met een verborgen radio (in hun geval onder de trap), zodat zij naar Radio Oranje konden luisteren. Daarna kwamen zo af en toe onderduikers. Meestal Joodse mensen die voor korte tijd onderdak nodig hadden. Het verbergen van onderduikers in het huis was natuurlijk zeer gevaarlijk, vooral omdat het vlak boven de winkel gebeurde en bovendien in een drukke winkelstraat plaatsvond. Het schijnt dan ook dat Asselschestraat 9. Behalve hulp aan onderduikers werden er ook illegale krantjes en voedselbonnen verspreid via de winkel. Wat er allemaal nog meer gebeurde weten wij, als kinderen, eigenlijk niet zo precies. Er werd na de oorlog niet veel over die zaken gesproken. Wat Jan & Marianna ook hebben gedaan, na de oorlog werd het afgedaan met: . Een drukke winkel, een drukke straat, en al die illegale zaken. Misschien was het allemaal een beetje te veel, een beetje amateuristisch. Voor al die ondergrondse activiteiten bestond er geen opleiding. Na een, goed aflopend, Duits onderzoek eind 1. Gestapoleden, geassisteerd door een bekende en naar later bleek beruchte Apeldoornse politieman, pakten hem op en hij werd meegenomen. Later bleek ook dat Jan verraden was. Toen de SS de winkel binnenviel kon het winkelmeisje gelukkig nog net een paar boeken in de etalage veranderen, zodat medewerkers uit de illegaliteit die langsliepen wisten dat het adres niet meer veilig was. Dat heeft misschien en hopelijk nog wel levens gered. Alleen achter. Jan werd opgepakt en Marianna bleef alleen achter met twee jonge kinderen en ruim zeven maanden zwanger van de derde. Het moet voor beiden een verschrikkelijke tijd zijn geweest. Jan kwam in de cellen van de SS terecht en korte tijd later werd hij verplaatst naar Kamp Amersfoort. Marianna bleef alleen achter met het wrak van hun droom, bijna geen voedsel (het was tenslotte Hongerwinter) en twee jonge kinderen van 4 en 2 jaar oud. Zij heeft later vaak gezegd dat ze zonder de fantastische huisarts, dokter Vos, die schuin tegenover de winkel woonde, die laatste weken van de oorlog niet zou hebben overleefd. Hij kwam regelmatig langs om voedsel te brengen en was een geweldige steun. Ook diverse andere buren hebben het achtergebleven gezin toen goed geholpen. Jan had eigenlijk nog geluk. Als men hem een paar weken later had opgepakt, had hij waarschijnlijk bij de Woeste Hoeve of het Kruisjesdal het leven verloren. Nu kwam hij via Kamp Amersfoort uiteindelijk aan het einde van de oorlog in het Oranje Hotel, de strafgevangenis te Scheveningen, terecht. In mei 1. 94. 5 is hij in Scheveningen vrijgelaten en uiteindelijk weer in Apeldoorn teruggekomen. Wij hebben pas jaren na de oorlog de offici. We hopen in de toekomst nog meer informatie te kunnen vinden. Moeilijk. Na de oorlog hebben mijn ouders geprobeerd om de zaak weer op te bouwen. Jan had allerlei idee. Maar helaas ging het allemaal niet meer zo gemakkelijk. Misschien was het moeilijker om in die naoorlogse jaren een boekhandel in stand te houden. Misschien dat mensen hun geld liever aan andere dingen uitgaven. Misschien was Jan toch meer een idealist dan een effici. Misschien was de ervaring van de oorlog zelf toch te veel voor Jan & Marianna. Te veel vrienden verloren, te veel verdriet. Zoveel van hun vrienden stonden hierin. De meesten op de laatste paar bladzijden waar de dode en vermiste Apeldoorners werden herdacht. In 1. 94. 8 werd de zaak verkocht en vertrokken ze weer naar Amsterdam. Maar zij vergaten Apeldoorn nooit. Regelmatig, gewoonlijk rond 4 of 5 mei, gingen wij met de familie op bezoek. Dan hoorden wij weer de verhalen, bezochten het Kruisjesdal waar zoveel van hun vrienden werden vermoord, en wandelden door de straten en bossen. Wat wij daar vonden was een jong echtpaar, vol enthousiasme, dat in 1. Apeldoorn die tot hun overlijden is gebleven. OPROEPIn dit artikel heeft u kunnen lezen dat onze vader Jan van der Wal aan het eind van de oorlog werd gearresteerd door de Duitsers. Inmiddels hebben wij wat nadere gegevens gevonden, waar naast onze vader ook een groot aantal andere Apeldoorners met naam genoemd worden. Wij zoeken daarom contact met familieleden van Apeldoornse mannen die eind maart 1. Kamp Amersfoort en vandaar op/rond 1.
0 Comments
Leave a Reply. |
AuthorWrite something about yourself. No need to be fancy, just an overview. Archives
January 2017
Categories |